Joop Hoogendoorn, geboren en getogen in de Burgwal, start in 1923 in de Hagestraat een drukkerij. Op 29 april 1943 valt de Sicherheitsdienst de drukkerij binnen.....
Joop Hoogendoorn, geboren en getogen in de Burgwal, start in 1923 in de Hagestraat een drukkerij. Op 29 april 1943 valt de Sicherheitsdienst de drukkerij binnen. Joop (44 jaar) en zijn 18-jarige zoon Ad worden gearresteerd wegens het maken van illegaal drukwerk. Joop komt in de gevangenis in Scheveningen (het Oranjehotel) terecht en wordt op 20 mei 1944 op de Waalsdorpervlakte doodgeschoten. Hij is uiteindelijk begraven op de Eerebegraafplaats in Bloemendaal. Zijn zoon Ad, die bij de arrestatie hevig had gevochten in een poging zijn vader te ontzetten, wordt veroordeeld en verblijft twee jaar in kampen en gevangenissen in Duitsland. Pas bij zijn terugkeer in juli 1945 hoort hij dat zijn vader er niet meer is. Tot aan zijn dood in 2012 blijven zijn oorlogsherinneringen hem achtervolgen.
Dit verhaal was in hoofdlijnen wel bekend, maar de oud-journalist van Haarlems Dagblad en historicus Jan de Roos raakte gefascineerd door deze twee moedige Haarlemmers en ondernam met grote speurzin en vasthoudendheid een zoektocht naar de levensgeschiedenissen van vader en zoon Hoogendoorn.
Het is een erg goed boek geworden. Helder en pakkend geschreven, rijk geïllustreerd en fraai vormgegeven. De inhoud is uitzonderlijk. De lezer komt erg dicht bij de hoofdpersonen. De sfeer van de oorlog, van illegaliteit en verzet, maar ook van collaboratie en verraad, is goed invoelbaar. De Roos heeft in archieven maar ook door gesprekken met familieleden van Joop en Ad heel wat nieuwe gegevens boven water gekregen, en dat na ruim 75 jaar! Zo ontdekte hij bij de familie een veertigtal briefjes die Joop en Ad uit de gevangenis hadden weten te smokkelen, maar waarvan niemand het bestaan meer wist. Een daarvan was een gedeeltelijk bewaarde concept-brief aan NSB-leider Anton Mussert, die nog verre familie van Joop was. Vermoedelijk hoopte Joop dat Mussert iets kon doen om hem vrij te krijgen. Ook heeft De Roos minutieus uitgezocht wie Joop heeft verraden en hoe dat in zijn werk is gegaan. Zelfs over de SS-er Ernst Wehner, die de leiding had bij de overval op de drukkerij, komen we het een en ander te weten.
Het boek geeft ook een uitstekend overzicht van de illegale pers in Haarlem en omstreken met drukkers als Bernard IJzerdraad, Jos Mathôt en Harry Habraken, die alle drie hun verzet met hun leven moesten bekopen. Over Mathôt en Habraken moet het levensverhaal eigenlijk nog geschreven worden.
In 1987 werd in de Burgwal een straat naar Johannes Hoogendoorn genoemd. Het straatnaambordje werd in aanwezigheid van burgemeester Elizabeth Schmitz onthuld door Jan Kraakman, erelid van de Bond van Oud-Illegale Werkers Haarlem.
De totstandkoming van dit boek is ook al bijzonder. Voor Uitgeverij Loutje en Fonts + Files visuele communicatie die de vormgeving verzorgde was dit een project zonder winstoogmerk. StyleMathôt − deels de voortzetting van het bedrijf van de in de oorlog omgekomen Jos Mathôt − , drukte het boek. De Kennemer Boekhandel tekende voor de afname van een deel van de oplage.
We mogen Jan de Roos dankbaar zijn dat hij de indrukwekkende geschiedenis van vader en zoon Hoogendoorn heeft opgetekend. Kortgeleden kwam hij nog met nieuwe gegevens in Haarlems Dagblad over de SD-handlanger Jan van Bragt en diens zoektocht naar Hannie Schaft. We kijken uit naar het boek van De Roos over de Haarlems-Heemsteedse NSB-familie Faber, dat eind van dit jaar verschijnt.
Jan de Roos, Joop & Ad Hoogendoorn, Haarlemse drukkers in verzet. Uitgeverij Loutje, 144 pag., ruim 140 afbeeldingen, full colour, winkelprijs € 19.95. Koop het boek bij de lokale boekhandel!
Wim Cerutti
